คณะ นักเรียน โรงเรียน วัดเขายี่สาร ชั้น ป.3 – ป.6

หุ่นสาย (String-puppet or Marionette) เป็นหุ่นแบบที่ใช้เส้นเชือกชักเชิด ในภาษาอังกฤษมักเรียก String-puppet แต่คำว่า Marionette ซึ่งมาจากภาษ ฝรั่งเศสได้รับความนิยมมากกว่า เพราะเหตุว่าหุ่นประเภทนี้เป็นที่นิยมแพร่หลายมากในประเทศฝรั่งเศส ตามหลักฐานที่ค้นพบการแสดงหุ่นสายนี้มานานตั้งแต่คริสต์ศตวรรษที่ 16 แล้ว ส่วนชื่อ Marionette มาจากคำว่า Little Mary ซึ่งเป็นหุ่นแบบหนึ่งของสมัยกลางในยุโรป สมัยนี้ผู้คนจำนวนมากอ่านหนังสือไม่ออกเขียนไม่ได้ นักบวชจึงใช้หุ่นมารีเล็กๆ สอนเรื่องราวต่างๆ ในพระคัมภีร์

ช่างผู้สร้างหุ่นสายจะมีวิธีการสร้างหุ่นเฉพาะตัว ซึ่งเป็นเอกลักษณ์ไม่เหมือนกัน แต่โดยทั่วไปศรีษะและลำคอ ของหุ่นประเภทนี้ จะสร้างจากวัสดุที่เป็นไม้น้ำหนักเบาหรือกระดานปิดกาว(เปเปอร์มาเช่) ส่วนวัสดุที่นำมาสร้างลำตัวของหุ่นต้องแข็งแรงพอสมควร เช่น ไม้ กระดาษปิดกาว หรือผ้ายัดนุ่น

ลำตัวของหุ่นสายแยกเป็น 2 ส่วน คือ ส่วนบนตั้งแต่เอวขึ้นไป และส่วนล่างจากเอวลงมา เพื่อให้การเชิดเคลื่อนไหวได้อ่อนช้อยคล้ายคลึงกับการเคลื่อนไหวของมนุษย์ มากที่สุดและที่เท้าของหุ่นมักถ่วงให้หนักด้วยตะกั่ว โดยรวมแล้วอวัยวะแทบทุกส่วนของตัวหุ่นสายจะถูกสร้างให้เคลื่อนไหวได้ รวมทั้งนัยน์ตาทั้ง 2 ข้างที่กลอกไปมาได้ด้วย

การตกแต่งหุ่นจะใช้สีวาดและทาอวัยวะต่างๆ ที่เป็นส่วนร่างกาย เสื้อผ้าก็มักจะให้มีสีสันสดใส ฉูดฉาด เพื่อดึงดูดสายตาและความสนใจ เสื้อผ้าและเครื่องประดับต่างๆ ของหุ่นจะมีลักษณะหลวมๆและเบาเพราะหุ่นประเภทนี้ต้องเคลื่อนไหวมาก ตัวหุ่นมีรูปร่างครบสมบูรณ์ทุกอย่าง มีเส้นเชือกซึ่งมีความเหนียวมากผูกตรึงกับอวัยวะส่วนต่างๆของหุ่น โดยเฉพาะที่แขนและขาและโยงไปยังด้ามบังคับที่ทำด้วยไม้เป็นรูปกากบาท

ผู้เชิดหุ่นจะเชิดจากด้านบนของโรงหุ่น ซึ่งสร้างยกพื้นอยู่ด้านหลังของฉาก เพื่อให้ผู้เชิดแสดงสามารถยืนชะโงกออกมาเชิดตัวหุ่นที่อยู่ข้างหน้าฉากได้ ถนัด

หุ่นสายได้รับความนิยมอย่างสูงสุดในยุโรประหว่างช่วงคริสต์ศตวรรษ ที่ 18 ประเทศที่นิยมนำหุ่นสายมาเล่น เช่น ออสเตรีย อิตาลี ฝรั่งเศส สวิตเซอร์แลนด์ รัสเซีย เป็นต้น ส่วนทางแถบเอเชีย เช่น ญี่ปุ่น จีน พม่า เวียดนาม กัมพูชา หรือ ลาว การแสดงหุ่นสายถือเป็นมหรสพที่ได้รับความนิยมอย่างมาเช่นกัน

หุ่นสาย ในประเทศไทย
ในภาษา อังกฤษมีคำที่หมายถึง หุ่นอยู่ 2 คำ คือ Puppet และ Marionette โดยมีความหมายที่ แตกต่างกัน คือ Puppet เป็นหุ่นที่เชิดโดยใช้มือจับแกนลำตัวหุ่น แล้วเชิดจากด้านล่าง ส่วน Marionette เป็นหุ่นที่เชิดโดยการชัก สายที่โยงจากส่วนต่างๆ ของหุ่นแล้วเชิดจาดก้านบน

ในสมัยรัชกาลที่ 5 ทรงโปรดให้กรมพระราชวังบวรวิไชยชาญทรงสร้างหุ่นไทย เรื่องรามเกียรติ์ขึ้นชุดหนึ่ง รูปร่างลักษณะเครื่องแต่งกาย เครื่องประดับ คล้ายหุ่นหลวง มีขนาดสูงประมาณ 1 ฟุต เรื่องที่ใช้แสดงมีทั้งละครในและละครนอก ซึ่งมีบทตลกขบขันแทรกอยู่ ผู้เชิดต้องเชิดให้หุ่นมีลีลาสมบทบาท แต่สายบังคับหรือสายชักมีมากจึงยุ่งยากต่อการชัก ทำให้ไม่ได้รับความนิยมเท่าที่ควร และสูญหายไปในที่สุด